Waarom je juist nu níet naar de fructaan-index moet kijken!
5 juni en het komt met bakken uit de lucht! Wat zijn we blij met deze regen na een lange periode van droogte. De weilanden zien er uit alsof we in Zuid Frankrijk wonen dus deze regen is – in tegenstelling tot afgelopen herfst die een half jaar duurde – heel welkom.
Maar er schuilt een enorm gevaar in en omdat ik dit helaas ‘the hard way’ heb geleerd, schrijf ik dit blog en hoop ik dat jullie het volop willen delen!
Ik durf te zeggen dat ik veel, uit ervaring opgedane, kennis heb over IR/EMS en het hele verhaal rond suiker en zetmeel in de voeding van paarden. Mijn merrie Raya heb ik helaas vorig jaar moeten laten gaan omdat we uiteindelijk de strijd toch verloren maar wat heb ik dankzij haar veel geleerd.
Als ik één iemand help met deze informatie en één paard het leed help besparen waar wij doorheen zijn gegaan, dan is het dat al waard.
Want ondanks alle kennis die ik toen al had ging ook ik twee jaar geleden de mist in omdat ik een cruciaal stukje biologie was vergeten…
We weten allemaal ondertussen wel dat gras suiker bevat en dat het weer daar onder anderen van invloed op is. Maar om een en ander duidelijk te maken geef ik toch eerst een stukje uitleg over suikers en zetmeel.
Koolhydraten is een verzamelnaam voor o.a. zetmeel, suikers en voedingsvezels. Hierbij wordt een onderverdeling gemaakt in ‘structurele koolhydraten’ (voedingsvezels) en niet-structurele koolhydraten. Over die laatste groep wil ik het nu hebben.
Non-structurele koolhydraten zijn o.a. enkelvoudige suikers, zetmeel en fructanen. Deze koolhydraten vormen de energievoorraad die de plant gebruikt om te groeien
Fructanen (er is niet één fructaan maar meerdere, net als dat er meerdere soorten suikers zijn) zijn de belangrijkste opslagvorm van koolhydraten in gras. Ze bestaan voornamelijk uit lange ketens fructose, zijn wateroplosbaar en worden voornamelijk in de stengel van het gras opgeslagen. Fructaan is dus géén suiker! Fructaan is een polysacharide ofwel een complex koolhydraat, net als zetmeel.
Dit is een belangrijk gegeven, met name als je paard gevoelig is voor insuline resistentie.
Paarden hebben namelijk niet de enzymen om fructaan af te breken in de dunne darm, zoals wij mensen dat hebben. Die enzymen ‘knippen’ bij ons die lange ketens weer in kortere stukjes (de suikers waarmee de keten was opgebouwd) waardoor suikers al in onze maag en dunne darm opgenomen kunnen worden.
Bij paarden wordt fructaan pas in de dikke darm door een fermentatieproces afgebroken tot fructose en glucose en daarna door micro-organismen ( ‘darmflora’) omgezet tot melkzuren.
Dit is de rede dat fructaan NIET voor een piek in het insulinegehalte in het bloed kan zorgen, het wordt namelijk helemaal niet als suiker opgenomen in het lichaam. Te veel zetmeel (en dus ook te veel fructaan) kan wel degelijk voor problemen zorgen bij het paard, maar dat is een compleet ander, indirect, mechanisme en staat los van die glucosespiegel in het bloed.
De enkelvoudige suikers in gras zoals glucose, fructose en sucrose worden wél direct in de maag en dunne darm opgenomen en deze zorgen dus voor de stijging van het glucosegehalte in het bloed en daarmee op de aanmaak van insuline. Het zijn dus de enkelvoudige suikers waar we zo bedacht op moeten zijn bij paarden met IR en EMS.
Om te snappen wat dat verschil tussen ‘suiker’ en ‘zetmeel’ uit maakt voor het wel of niet laten grazen van je paard, moet je dus weten hoe gras suiker en zetmeel aanmaak en opslaat.
De meesten van ons hebben ooit op school met biologie wel eens iets over fotosynthese gehoord.
Gras maakt onder invloed van zon van koolstofdioxide en water, glucose en zuurstof aan.
Wanneer het gras de suikers gebruikt voor groei, is het suikergehalte relatief laag. In het latere voorjaar en de zomer neemt de snelle groei van het gras af maar de hoeveelheid zon neemt toe, dan zal het suikergehalte in het gras gaan stijgen. Daarom is het gras in het hele vroege voorjaar vaak nog niet zo’n probleem, de problemen ontstaan vaker pas aan het eind van het voorjaar of begin van de zomer.
Wanneer er wel zon is – en dus wel fotosynthese en dus aanmaak van suikers – maar een van de ander factoren die het gras nodig heeft om te groeien – water, meststoffen of de juiste temperatuur (dit omslagpunt ligt voor de meeste weidegrassen tussen 6 en 10 °C), dan slaat het gras de aangemaakte suikers op in de vorm van zetmeel (fructaan). Maar dat omzetten van suiker naar zetmeel is een veel trager proces dan de aanmaak van suikers en gebeurt grotendeels pas als er geen fotosynthese plaats vindt, dus ’s nachts. Daarom heeft gras op zonnige winterdagen zoveel suiker overdag.
Maar wanneer alle factoren weer voldoende aanwezig zijn waardoor het gras weer kan groeien zal de opgeslagen zetmeel eerst weer omgezet worden naar suikers en zullen deze weer benut worden voor groei.
En het is dat laatste zinnetje wat het weer van vandaag zo gevaarlijk maakt! Want dit proces gaat ook weer veel trager dan de rechtstreekse aanmaak van suikers via fotosynthese.
Hoe vertaalt dit zich nu naar de situatie nu en de fructaan incex.
Afgelopen weken maakte het gras veel suikers aan maar kon deze door de droogte niet omzetten naar groei. Overdag is er dus een hoog suikergehalte maar geen groei mogelijk dus al die suiker wordt opgeslagen als fructaan/zetmeel.
De fructaanindex staat hoog want deze kijkt alleen naar de weersomstandigheden en ‘zon + droogte = veel suiker’ dus geeft de index een hoog risico aan. Prima, even los van de verkeerde naam (deze zou gewoon suikerindex moeten heten ofzo) is het resultaat dat je je paard niet of beperkt op gras zet. So far so good.
Maar nu hoost het… YEY, het gras kan gaan groeien!! Mooi, paard mag op de wei!
En daar ging ik twee jaar geleden zelf dus ook heel erg de mist in toen we ook een periode van regen kregen na die lange hete zomer. En met mij meer mensen… Want ik dacht ‘geen zon, bewolkt weer dus geen hoge aanmaak van suikers en we hebben regen gehad dus het gras kan groeien… dat is redelijk veilig graasweer toch?
Nee dus!
Want wat doet het gras nu het bewolkt is maar er wel voldoende water is voor groei? Het zet de opgeslagen fructaan weer om naar fructose en glucose – suikers dus! En omdat dit een trager proces is en het even duurt voor het gras deze suikers ook daadwerkelijk om zet naar groei, bevat gras de eerste dagen van bewolkt weer met regen ná een lange droge periode juist heel veel suikers! Dat duurt een paar dagen, zodra je het gras echt duidelijk ziet groeien verdwijnen die suikers weer, maar die eerste dagen zijn juist heel gevaarlijk. En wat zegt de fructaan-index vandaag….
De fructaan-index volgen om te bepalen of je paard wel of niet op gras mag is dus best verraderlijk als je het mechanisme van glucose naar fructaan en vv. niet snapt want de fructaan-index geeft dagen als ‘veilig’ aan terwijl ze dat soms gewoon niet zijn.
Met name dagen na onveilige dagen (volgens de index) zijn vaak juist heel onveilig en die periode er na duurt langer dan de meeste mensen (waaronder ikzelf dus 2 jaar geleden) inschatten, ‘een dagje wachten’ is in de meeste gevallen niet voldoende.
Verder zijn er twee extra factoren om rekening mee te houden die ik ook nog even snel noem.
Paarden die lange tijd weinig tot geen graastijd hebben gehad gaan ‘stouwen’ en kunnen 3 x zoveel gras naar binnen werken in dezelfde tijd vergeleken met paarden die dagelijks lagere tijd op gras staan in een normaal graastempo eten. Dit is daadwerkelijk gedocumenteerd, die 3 x verzin ik niet zelf. Een paard graast normaal gesproken 0,5 – 0,6 kg. gras per uur en heeft dus 20 uur nodig om aan z’n 12 kg. gras te komen. Gaat dat 3 x zo snel dan heeft een paard in 6,5 uur tijd dus al z’n dagvoorraad gras binnen! En in die korte periode dat hij wel op gras mag krijgt hij niet alleen meer gras binnen maar dus ook meer suiker.
Er is zelfs een tabelletje voor:
24 uur per dag op gras – 0.35 kg per uur
9 uur per dag op gras – 0,6 kg. per uur
6 uur per dag op gras – 0,75 kg per uur
3 uur per dag op gras – 1 kg per uur
Daarnaast zijn we steeds meer bezig gevarieerde paardenweides te maken met veel kruiden er in en dat is echt heel erg goed natuurlijk (meer variatie in ‘groenvoer’ geeft meer variatie in darmflora en dat geeft de darmflora meer weerstand). Maar wat veel mensen niet weten is dat veel kruiden en andere plantjes gemiddeld een hoger suikergehalte kunnen bevatten dan grassen. Vaak wordt zo’n weide als ‘veiliger’ beschouwt maar dat hoeft met het oog op suikers dus niet perse zo te zijn. Wees je daar bewust van.
Heb jij een paard met IR/EMS of PPID? Loop jij er ook zo tegenaan dat je soms gewoon niet meer weet wat je nog kunt doen om je paard gezond te houden? Ik weet hoe het voelt en hoe frustrerend het kan zijn. Wat voor andere paarden werkt werkt voor die van jou net weer niet en net als je denkt dat je het hele management rond je paard op orde hebt gebeurt er weer iets waardoor je paard weer verhoogd risico loopt.
Als je graag eens wilt sparren hierover of advies wilt over wat je verder nog kunt doen, meld je dan gerust aan voor een gratis adviesgesprek.
Ik kijk helemaal vrijblijvend met je mee, kijk waar jij nog winst kunt behalen en hoe jij zelf meer kunt doen om je paard gezond te houden. Echt gratis en echt vrijblijvend, het verplicht je tot niets. Gewoon omdat het fijn kan zijn om ervaringen en ideeën uit te wisselen. Je hoeft alleen maar onderstaand formulier in te vullen, dan neem ik zo snel mogelijk contact met je op.
Vond je dit blog interessant om te lezen en wil je mijn blogs graag rechtstreeks in je mail ontvangen?
Meld je dan aan voor mijn VIP-lijst, dan mis je geen blog meer.